Lịch sử Game cờ Vây - Giới thiệu các dụng cụ chơi game cờ vây
Lịch sử
Đồ dùng cổ nhất được sử dụng để chơi game cờ vây là một bàn cờ đẽo từ đá có niên đại từ thời nhà Hán ở Trung Quốc. Một vài ví dụ về dụng cụ cổ đại khác có thể tìm thấy tại các bảo tàng ở Nhật Bản và Hàn Quốc.
Bàn cờ
An empty go board, with the 19x19 intersecting lines
Bàn game cờ vây, được gọi là goban (碁盤 (kì bàn)?) trong tiếng Nhật, là một mặt phẳng được dùng để chơi cờ, trên đó đặt các quân game cờ vây. Bàn cờ tiêu chuẩn có kích cỡ lưới 19×19. Các bàn cờ có kích cỡ nhỏ hơn với lưới 13×13 và 9×9 được sử dụng cho các ván cờ ngắn hơn, thường dùng trong giảng dạy cho người mới chơi. Một vài bàn cờ 19×19 cũng có một lưới 13×13 ở mặt bên dưới. Kích cỡ lưới 17×17 cũng đã từng được sử dụng trong lịch sử. Các bàn cờ Trung Quốc nói chung đều được làm vuông; bàn cờ của Nhật Bản và Hàn Quốc thường có một chiều hơi dài hơn một chút, để người chơi thấy bàn cờ có vẻ vuông khi nhìn từ góc của người chơi. Ở trong các phòng chơi cờ ở châu Á, bàn cờ thường hơi thấp hơn bàn tiêu chuẩn một chút để người chơi có thể thấy rõ vị trí các quân cờ.
Có một số loại và phong cách bàn game cờ vây khác nhau:
- Bàn cờ giá rẻ được làm từ giấy, nhựa hoặc laminate (tức formica), có thể dễ dàng gấp lại và lưu trữ. Chúng thường được dùng bởi người mới chơi, hoặc những người không có một bộ thích hợp có sẵn. Có thể tiết kiệm hơn nữa bằng cách vẽ bàn cờ bằng tay trên một mảnh bìa các tông.
- Bàn cờ làm từ vải, giấy hoặc plastic có thể cuộn lại và dễ dàng mang đi với bộ quân cờ để tạo thành một bộ chơi cờ di động. Mặc dù vậy, một vài vật liệu có thể giữ trạng thái cong mạnh khi bỏ cuộn ra và cần được kéo từ các góc để có thế sử dụng.
- Các bộ có nam châm cũng có sẵn, bao gồm bàn cờ từ kim loại và các quân cờ có nam châm. Những bộ như vậy rất hữu ích để dùng khi đi du lịch. Các bàn cờ nam châm lớn cũng có sẵn cho mục đích trình diễn, trong công việc giảng dạy và các bài trình bày khác.
- Bàn cờ bằng gỗ, dày từ một đến hai inch, được sử dụng một cách phổ biến. Những loại bàn này được đặt trên bàn, khác với các loại bàn cờ đặt dưới đất phía dưới. Các bàn cờ này có vân gỗ đẹp mắt, và tiếng động khi đặt quân cờ vững chắc trên bàn nghe rất chắc. Các bàn cờ di động có thể làm với bản lề hoặc các khe. Một vài bàn cờ có lưới ở cả hai mặt. Bàn cờ có thể được làm từ hầu hết các loại gỗ, bao gồm cả ván gỗ ép, có thể có hoặc không có lớp ván vân gỗ. Các loại gỗ như vân sam hoặc katsura (桂? liên hương), có màu nhạt với thớ gỗ mịn không gây khó khăn trong việc làm dòng kẻ cho lưới được coi là phù hợp nhất. Các loại bàn cờ có giá trị nhất được làm từ gỗ kaya (cây phỉ), có màu vàng dịu. Cũng có các loại bàn được làm từ tre. Sự chắc chắn có thể co giãn của tre tương đương với thép,[1] khiến cho bàn làm từ nó rất bền, nhưng cũng nặng hơn các bàn bằng gỗ khác có cùng kích thước.
- Một bàn cờ bằng gỗ đặt dưới sàn với chân chống là loại bàn cờ truyền thống nhất, thanh lịch và đắt nhất trong các loại bàn cờ. Về mặt lịch sử, để chơi trên loại bàn này, người Nhật sẽ ngồi trên chiếu tatami. Các chân chống được đẽo giống như hình dáng cây hoa sơn chi. Các loại bàn cờ này đến nay vẫn được sử dụng trong các ván cờ của các giải đấu quan trọng của châu Á. Loại bàn để dưới sàn của Trung Quốc không phải lúc nào cũng được làm từ các khối gỗ, và gần giống như một cái bàn nhỏ với bàn cờ vây được khảm vào. Các chân chống nâng bàn lên chính xác chiều cao cần thiết. Bàn cờ có thể cao từ 14–21 cm. Bàn cờ dày nhất là loại thanh lịch nhất. Phía dưới thường có một khoảng trống thụt vào hình vuông (heso) để tránh cong vênh, và khuếch đại âm thanh của các quân cờ chạm vào bề mặt. Loại bàn cờ tốt nhất được làm từ gỗ kaya từ Miyazaki, rất hiếm thấy. Các loại bàn cờ được phân loại theo chất lượng của thớ gỗ. Itame là loại có vân bị cong hoặc không đều; masame là loại có vân đồng đều từ đầu tới cuối bàn cờ. Loại bàn masame còn được phân loại hơn nữa ra tenmasa (vân gỗ ở đầu chạy thẳng song uốn cong ở phần cắt cuối), và loại đắt tiền nhất là tenchimasa (vân chạy thằng từ đầu tới cuối bàn.) Giá của các loại bàn cờ từ gỗ kaya vào khoảng từ 1.000 tới trên 20.000 USD. Bàn cờ làm từ các loại gỗ khác, như vân sam Alaska, kauri hoặc katsura thì rẻ hơn, vào khoảng từ 500 tới 2.000 USD
Chăm sóc bàn cờ
Việc bảo quản bàn gỗ đòi hỏi người dùng phải biết lưu trữ bàn gỗ trong môi trường có độ ẩm và nhiệt độ được điều chỉnh thích hợp để ngăn ngừa sự đổi màu, biến dạng, nứt, mối mọt, nấm mốc và các hư hỏng nghiêm trọng khác. Tiếp xúc kéo dài với ánh sáng mặt trời có thể khiến bàn cờ bị tẩy trắng. Các bàn cờ vận chuyển giữa các điều kiện khí hậu có độ ẩm khác nhau đáng kể có thể bị cong hoặc nứt do sự biến đổi nhanh chóng độ ẩm trong gỗ.
Quân cờ
Quân game cờ vây, hay go-ishi (碁石,棋子 (kì thạch, kì tử)?), là các vật dạng tròn được đặt trên bàn cờ. Chúng có màu đen hoặc trắng, mỗi màu cho một người chơi, và thông thường một bộ có 181 quân đen và 180 quân trắng (hoặc đôi khi cả hai bên đều có 180 quân).
Có hai kiểu dáng hoặc hình dạng quân cờ tuỳ thuộc vào khu vực mà người chơi đang ở:
- Phong cách Nhật Bản và Hàn Quốc, có dạng quân cờ giống thấu kính của ống kính (nghĩa là đều ở cả hai mặt). Đây là phong cách phổ biến nhất.
- Phong cách Trung Quốc, gọi là vân tử (雲子,云子), cũng là viết tắt của cụm "Vân Nam diêu tử" (vật nhỏ bằng gốm từ Vân Nam), vì chúng thường phẳng ở dưới đáy và lồi ở bên trên. Phong cách này ít phổ biến hơn ở bên ngoài Trung Quốc. Quân cờ phẳng dưới đáy có thể hữu ích cho việc phân tích sau trận đấu; bằng việc lật ngược quân cờ lại, người chơi có thể dễ dàng theo dõi những quân cờ của một phần ván đấu gốc; tuy nhiên, kết cấu như vậy khó cho việc nhặt quân cờ lên khi dọn bàn cờ. Vân tử cũng có dạng hai mặt lồi.
- Vật liệu làm quân cờ rất đa dạng. Một vài quân cờ được làm từ plastic, thuỷ tinh, sứ hoặc đá cẩm thạch[2], nhưng quân cờ kiểu truyền thống của Nhật Bản và Hàn Quốc được làm từ đá phiến cho quân đen và vỏ nghêu cho quân trắng. Quân cờ kiểu Trung Quốc có thể được làm từ thuỷ tinh, nhưng để trở thành vân tử, chúng phải được thiêu kết. Phương pháp sáng tạo chính xác là bí mật nhà nghề, song thật sự đã từng biến mất trong một khoảng thời gian đầu thế kỷ 20, do sự bất ổn của tình hình trong nước.
- Kích thước
- Độ dày quân cờ rất đa dạng, từ nhỏ vào khoảng 4 mm cho tới dày nhất là 12.8 mm, với hầu hết các dạng quân cờ rơi vào khoảng từ 7.0 - 10.1 mm cho quân cờ hai mặt lồi và 5–7 mm cho quân cờ một mặt lồi. Các quân cờ làm từ đá bảng đặc và vỏ loài nhuyễn thể có thể tồn tại qua nhiều thế hệ, chậm rãi trở nên mỏng hơn do việc cầm nắm, và dần dần có một lớp bóng giống như ngà voi. Đường kính của các quân cờ được chuẩn hóa trong khoảng 22 mm ±1 mm, có thể phù hợp với hầu hết các bàn game cờ vây. Quân cờ đen thường có đường kính lớn hơn một chút, để khắc phục cho việc mắt người chịu ảo giác quang học, theo đó các quân cờ trắng trông sẽ hơi lớn hơn khi đặt cạnh quân cờ đen có cùng đường kính. Điều này chủ yếu được áp dụng cho các quân cờ kiểu Hàn Quốc và Nhật Bản – quân cờ kiểu Trung Quốc đôi khi sẽ lớn hơn về đường kính, nhưng chúng có các bộ tiêu chuẩn kích thước khác nhau. Kích thước "lớn" kiểu Trung Quốc có đường kính vào khoảng 23 mm, trong khi kích thước "trung bình" vào khoảng 22 mm. Kích thước bàn cờ kiểu Trung Quốc vì vậy cũng lớn hơn để phù hợp với kích thước của quân cờ. Xem thêm một số phép đo so sánh của các bộ quân cờ khác nhau.[3]
- Với loại quân cờ làm từ vỏ sò và đá phiến / đá bảng đắt tiền nhất, độ dày của quân cờ được kiểm soát cẩn thận và xếp hạng theo kích cỡ. Quân cờ thông thường nằm vào khoảng cỡ 25 (dày 7.0 mm) tới cỡ 37 (10.4 mm), và có cả các loại quân cờ dày hơn với mức giá tương ứng cao hơn nhiều lần. Loại quân cờ từ vỏ sò và đá phiến sử dụng phổ biến có cỡ 32 (8.8 mm) và 33 (9.2 mm) đối với hầu hết người chơi và cỡ 36 (10.1 mm) với kì thủ chuyên nghiệp. Quân cờ có độ dày lớn hơn 10.1 mm khó dùng để chơi trên bàn, trong khi nhiều người chơi game cờ vây ưa thích loại quân cờ dày trong khoảng từ 8.8 tới 9.2 mm vì độ dày tối ưu cho lý do thẩm mỹ và tính thực tiễn.
Post a Comment