Hướng dẫn, luật chơi game cờ vây cơ bản

Ziga chia sẻ luật chơi cờ vây cơ bản cho những người mới học. Rất đơn giản thôi, bạn chỉ cần đọc qua là có thể tham gia trò chơi đầy lý luận cao thâm này rồi.

Cầm, kỳ, thư, họa là bốn lĩnh vực nghệ thuật được coi trọng tại Trung Hoa thời xưa, trong đó “kỳ” chính là chỉ vi kỳ  hay game cờ vây. Bộ môn này là một phần trong lịch sử văn minh hàng ngàn năm của Trung Hoa.

Lịch sử game cờ vây

Cờ vây có lịch sử rất lâu đời. Có rất nhiều truyền thuyết về nguồn gốc của cờ vây, trong đó có một thuyết được nhiều người công nhận là cờ vây được khởi nguồn từ thời Nghiêu Đế.

Vị vua huyền thoại của Trung Hoa cổ đại (trị vì từ năm 2357 đến năm 2256 trước Công Nguyên), sáng tạo ra để cho con trai mình giải trí. Một lời xác nhận khác thì cho rằng một vị vua huyền thoại khác, Đế Thuấn (2255 đến 2205 TCN) đã tạo ra Cờ Vây để phát triển trí tuệ cho con trai của mình.

Lại có một giai thoại khác nói rằng Ngô, một chư hầu của hoàng đế Thương Hiệt (từ năm 1818 đến năm 1766 TCN) sáng tạo ra game Cờ Vây cùng với bài lá. Cuối cùng, một giai thoại khác nói rằng Cờ Vây được sáng tạo bởi một nhà chiêm tinh đời nhà Chu (1045 – 255 TCN).

Dù sao đi nữa, game Cờ Vây vẫn được công nhận rộng rãi là đã tồn tại ít nhất 3000 năm và rất có thể là 4000 năm, đó là lý do vì sao Cờ Vây là bàn cờ chiến thuật cổ xưa nhất trong lịch sử.

Ý nghĩa ẩn chứa sau trò cờ vây

Một số những kỳ thủ cờ vây giỏi thời cận đại cho rằng bàn cờ vây nhìn giống như một vũ trụ, do 360 thiên thể hợp lại mà thành. Bàn cờ có 19 đường dọc và 19 đường ngang với tổng cộng 361 điểm.

Ở trung tâm có một điểm dư gọi là Thiên Nguyên, tức là Thái Cực, đại biểu cho trung tâm của vũ trụ. Con số 360 chính là số ngày trong một năm âm lịch, được chia ra làm bốn.

Bốn góc chính là xuân, hạ, thu, đông. Những quân cờ đen và trắng đại biểu cho ngày và đêm. Như vậy, cả bàn cờ tượng trưng cho sự biến hóa của Trời và Đất.
Cách bố cục những điểm đen và trắng trong quyển sách cổ ‘Hà Đồ’ và ‘Lạc Thư’ thuộc bộ ‘Chu Dịch bổn nghĩa’ , rất có thể cờ vây và chúng đều có những nguồn gốc thâm sâu.

Người ta nói rằng các nét vẽ trong bàn cờ vây giống như “Lạc Thư”, có 361 giao điểm, 8 ngôi sao chỉ phương vị, và 72 giao điểm dọc theo vòng chu vi, mà tương ứng với 360 ngày, 8 quẻ trong bát quái (càn, đoài, ly, chấn, tốn, khảm, cấn, khôn), và 72 loại thời tiết.

Quân cờ hình tròn, phía trên nhô lên, phía dưới bằng phẳng, phân biệt nhau bằng hai màu trắng và đen, tượng trưng cho Âm và Dương.

Luật chơi cờ vây

Game Cờ vây là một loại cờ mà nhiệm vụ của hai người chơi là xây dựng những vùng đất cho mình. Cách chơi cờ vây hoàn toàn khác với cờ tướng, cờ vua, Caro hay Othello như nhiều người vẫn tưởng.

Bàn cờ

• Bàn cờ vây gồm 361 điểm tượng trưng cho các ngày trong năm
• Bàn cờ vây gồm 360 điểm tượng trưng cho các ngày trong 1 năm âm lịch
• Bàn cờ hình vuông, có 19 đường ngang dọc giao nhau, tạo thành 361 giao điểm.
• Trên bàn có 9 chấm đen gọi là sao, giúp người chơi dễ dàng định vị trên bàn cờ.

Sao chính giữa bàn cờ thường gọi là Thiên Nguyên hay tengen.
Người mới bắt đầu thường chơi với bàn cờ cỡ nhỏ 9×9, sau đó là 13×13.

Quân và nhóm quân

• Quân cờ có 2 màu đen và trắng, sẽ được đặt xuống bàn cờ tại các giao điểm.
• Quân cờ vây gồm 2 màu đen và trắng tượng trưng cho âm dương trong vũ trụ
• Quân cờ vây gồm 2 màu đen và trắng tượng trưng cho âm dương trong vũ trụ
• Các quân cờ đứng cạnh nhau (ngang, dọc) sẽ tạo thành các nhóm quân.
• Các giao điểm trống cạnh quân hoặc nhóm quân (ngang, dọc) gọi là khí.
• Quân hoặc nhóm quân nào hết khí sẽ bị nhấc ra khỏi bàn cờ trở thành tù binh.

Nguyên tắc

• Cờ vây chơi theo lượt, mỗi lượt người chơi đặt 1 quân. Người cầm quân đen đi trước.
• Nếu không cần thiết, người chơi có thể bỏ qua lượt chơi của mình. Nếu cả 2 người cùng bỏ qua thì ván cờ kết thúc.
• Một quân khi đặt xuống bàn phải có ít nhất 1 khí và không di chuyển nữa.
• Không đánh quẩn: không được đánh 1 nước lặp lại 1 trạng thái trước đây của bàn cờ.

Ví dụ:

• Không ăn đi ăn lại 1 quân liên tục
• Không ăn đi ăn lại 1 quân liên tục
• Nếu đen đánh ở a để ăn trắng, trắng không được phép đánh lại để ăn 1 quân đen mà phải đánh ở 1 vị trí khác. Sau nếu đen không đánh ở B, trắng có thể đánh ở B để ăn lại đen. (Cách đánh này trong cờ vây gọi là đánh cướp, chúng ta sẽ tìm hiểu về luật này ở 1 bài khác)

Khí của quân cờ

• 1 quân cờ đều có 4 khí tức 4 đường nối ra xung quanh
• 1 quân cờ đều có 4 khí tức 4 đường nối ra xung quanh (trừ quân ở góc và mép bàn cờ)
• Khi một quân cờ được đặt xuống bàn trống, tất cả giao điểm nằm sát (ngang và dọc) là khí của quân đó.
• Đen có thể tạo một đám quân có nhiều khí hơn bằng cách nối quân với nhau.
• Hai quân chéo nhau thì chưa nối với nhau, như Đen B không liên quan với nhóm A.
• 1 lối bị chặn tức quân cờ mất đi 1 khí
• 1 lối bị chặn tức quân cờ mất đi 1 khí
• Khi đối phương đặt quân vào khí của mình, quân mình mất đi khí ở đó.
• Một quân không còn khí sẽ bị ăn và được bốc ra khỏi bàn cờ, trở thành tù binh của đối phương.

Ví dụ Trắng đi tại các điểm ‘X’ sẽ ăn được những quân đen đánh dấu tròn tương ứng.

• 1 điểm hết khí khi bị các quân khác chặn hết lối ra
• 1 điểm hết khí khi bị các quân khác chặn hết lối ra
• Theo luật cờ vây, ta được phép đi bất kỳ điểm nào trên bàn cờ, miễn là nó có khí.
• Nhưng ta không được đặt quân vào vị trí quân của mình hết khí. Đen không được đi ở các điểm đánh dấu phía trên.
• Trắng được phép đi vào đây, vì nó đơn giản là nước nối quân.
• đặt quân và các điểm hết khí để bắt ngược quân đối phương
• đặt quân và các điểm hết khí để bắt ngược quân đối phương
• Tuy thế, ta vẫn được phép đặt vào điểm hết khí trong trường hợp có thể ăn được quân đối phương.

Ở minh họa trên, khi Đen đi vào các vị trí tam giác thì những đám trắng đánh dấu tròn sẽ bị bốc ra khỏi bàn cờ.

Sống và chết trong game cờ vây

Khi hai bên giao tranh, rất nhiều khi một bên bị bao vây hoàn toàn bởi quân đối phương. Lúc này, chúng ta sẽ phải xét đến tình trạng của nó. Thường sẽ rơi vào 1 trong 3 trường hợp sau: Đã sống, đã chết, hoặc chưa thể xác định được.

Khi đám quân bị bao vây

Ta cùng xét đến các trường hợp bên dưới. Khi các nhóm quân của trắng đều hoàn toàn bị Đen bao vây, không còn đường thoát ra phía ngoài.

• Quân bị chết khi hết khí và không có đường trốn chạy
• Quân bị chết khi hết khí và không có đường trốn chạy
• Quân trắng đang bị bao vây, nếu Đen muốn giết, Đen chỉ cần xiết hết khí của quân trắng.
• Nếu Trắng đi vào các khí này, Trắng cũng không làm được gì thêm ngoài việc “tặng” thêm quân cho Đen.
• Ở góc dưới, Đen có thể xiết hết các khí bên ngoài, cuối cùng đánh vào vị trí tam giác để giết trắng.
• Quân trắng sống khi tạo được 2 khí bền và vùng đất lớn
• Quân trắng sống khi tạo được 2 khí bền và vùng đất lớn
• rong hình trên, các đám trắng cũng đã bị Đen bao vây hoàn toàn phía ngoài.
• Tuy nhiên, các đám quân này đã sống, bởi vì Đen không thể xiết hết khí chúng để bốc ra khỏi bàn cờ.

Không gian mắt

Tại sao ở trên tôi nói rằng muốn sống hãy có đất đủ lớn? Bởi vì đất lớn đồng nghĩa với không gian tạo mắt lớn.

• Nếu như mắt theo ta biết ở trên là một điểm bao vây bởi bốn quân, thì không gian mắt là một vùng đất lớn hơn được bao vây bởi nhiều quân hơn. Ví dụ như vùng đánh dấu ‘o’ ở biên trái.
• Với một không gian mắt, ta xem như đã sở hữu ít nhất một mắt.
• Như vậy đám đen ở phía trái đã sống. Tương tự cho đám bên phải.
• Đủ không gian tạo 2 mắt nhóm quân sẽ sống
• Đủ không gian tạo 2 mắt nhóm quân sẽ sống
• Giả như trong không gian mắt của Đen có vài quân trắng, Đen cũng không phải sợ. Trắng không thể lấp hết tất cả các khí trong không gian mắt của Đen (bởi sẽ tự làm mình hết khí)
• Đám đen biên phải chỉ có một không gian mắt, tuy nhiên, Đen sẽ dễ dàng chia đôi không gian này để tạo sống nếu Trắng nhảy vào. Ví dụ Trắng đi A Đen sẽ đi B và ngược lại.
• Mắt giả và mắt thật
• Nếu mắt chỉ là một điểm (chứ không phải không gian mắt), ta cần phải để ý đến trường hợp nó là mắt giả. Một đám quân chỉ có thể sống với hai mắt thật.

Hai đám quân phía trên đã có hai mắt tại các điểm đánh dấu, tuy nhiên, nếu để ý kỹ, ta thấy Trắng có thể đi vào hai điểm B và D để ăn một vài quân đen phía ngoài.

Mắt ở B và D là mắt giả bởi vì Trắng có thể đặt quân vào để ăn một vài quân đen.

Xem lại các ví dụ trước, Đen sống nhờ tạo được hai mắt thật, vì Trắng không thể đi vào để ăn bất kỳ quân đen nào.

Mắt giả là các mắt bị biến mất khi quân đối phương đặt vào

Để xác định mắt thật hay giả, ta xem các cửa của nó, đó là các điểm được đánh dấu chéo. Những điểm này có nhiệm vụ quan trọng là nối các quân tạo mắt lại thành một đám liền mạch.

Nếu Trắng chiếm được ít nhất 2 cửa của mắt ở trung tâm, nó sẽ trở thành mắt giả.

Nếu Trắng chiếm được ít nhất 1 cửa của mắt ở biên, mắt này cũng là mắt giả.

Cách tính điểm

Số điểm của mỗi người bằng số quân cờ bắt được cộng với số đất vây được hoàn toàn bằng quân của mình.

Ai nhiều điểm hơn người đó thắng.

Số điểm tính bằng số quân bắt được cộng với đất chiếm

Lưu ý khi chơi game cờ vây

Cờ vây là một loại cờ mà nhiệm vụ của hai người chơi là xây dựng những vùng đất cho mình. Cách chơi cờ vây hoàn toàn khác với Caro hay Othello như nhiều người vẫn tưởng.

Mục đích của cờ vây là chiếm đất

Bắt đầu từ một bàn cờ trống, hai bên luân phiên đặt quân Trắng và Đen vào. Từ đó các quân này không được phép di chuyển nữa. Nhiệm vụ của những quân này là bao quanh các khu vực nhất định trên bàn cờ để biến chúng thành đất của mình.

Trận đấu kết thúc khi hai bên cùng lúc bỏ lượt (người chơi được phép bỏ lượt nếu muốn). Khi đó ta tiến hành đếm đất của mỗi bên. Bên nào nhiều đất hơn thì thắng.

Xem thêm: Hướng dẫn- Luật chơi Game cờ vây cơ bản